دانستيم هدف از خلقت، حفظ و ابقای برترین نوع از انواع هستی؛ يعنی خلیفۀ حق‌تعالی یا حاکمیت مظهر تامّ اسماء و صفات الهی در هستی است. اين نوع برین که خداوند به خاطر او تمام مراتب ديگر را خلق کرده، «انسان کامل» يا انسانی است که استعداد رسیدن به کمال را دارد. انسانی که نوع جامعی از جمادات، نباتات، حيوانات و فرشتگان است و هرچه خداوند در هستی ریخته، یک‌جا گرفته است؛ به‌طوری‌که در هستی نبات کاملی غیر از نباتیت انسان، حیوان کاملی غیر از حیوانیت انسان و ملک کاملی غیر از رتبۀ مَلکی انسان نیست. غیر از انسان، موجودی را نمی‌توان پیدا کرد که بتواند تمام اسمای الهی و هرآنچه از خدا ظهور کرده و می‌کند، یک جا حمل کند.

درواقع استعداد نوع برین شدن در تمامی نوع بشر هست؛ اما نمونۀ عینی و اکملش فقط چهارده معصوم(علیهم‌السلام) می‌باشند. يادمان باشد! اين نمونه‌های کامل، انسان‌هایی نيستند که روزبه‌روز کامل شده باشند؛ بلکه آنانی هستند که در اثر فعلیت‌های پی‌درپیِ وجودشان در صور عقلانی، آماده شدند تا خدا را ظهور دهند. به عبارت ديگر انسان کامل، کسی نيست که فی‌نفسه، به جایی رسيده باشد که جای خدا را در هستی بگیرد! او تمام آنچه را خداوند در افاضه و ظهور اسمائش، دارد، آشکار می‌کند و نشان می‌دهد؛ در عین حال، ذات عين‌الربطی، فقیر، نیازمند و عاشقش به ذات اقدس اله، هرگز از او جدا نمی‌شود.

در ادامۀ بحث قیامت کبری (جلسۀ 17، 19 محرم 1441) به تبیین موضوع سیر طبیعت می‌پردازیم.

نحوۀ ارتباط طبیعت با تکوین و تشریع را گفتیم. حال می‌خواهیم به کیفیت فنای طبیعت و بقای آن بپردازیم. برای ورود به بحث، با بررسی چند آیه از قرآن آغاز می‌کنیم.

"وَ هُوَ الَّذي يُرْسِلُ‏ الرِّياحَ‏ بُشْراً بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهِ حَتَّى إِذا أَقَلَّتْ سَحاباً ثِقالاً سُقْناهُ لِبَلَدٍ مَيِّتٍ فَأَنْزَلْنا بِهِ الْماءَ فَأَخْرَجْنا بِهِ مِنْ كُلِّ الثَّمَراتِ كَذلِكَ نُخْرِجُ الْمَوْتى‏ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُون."[1]

و اوست آن‌که بادها را پیشاپیشِ باران که برخاسته از رحمت اوست، نویددهنده مى‌فرستد، تا چون ابرهاى گرانبار را برداشتند، آن‌ها را به سوى سرزمینى مرده و بى‌گیاه روانه مى‌سازیم. پس به وسیلۀ آن‌ها آب فرو مى‌فرستیم و به وسیلۀ آن از هرگونه محصولى برمى‌آوریم. مردگان را نیز در روز قیامت، این‌گونه از گورها زنده بیرون مى‌آوریم. [ما حیات مجدّد گیاهان را بیان کردیم] باشد که دریابند زنده شدن دوبارۀ مردگان، امرى شدنى است.

در ادامۀ بحث قیامت کبری (جلسۀ 16، 18 محرم 1441) به تبیین موضوع صبر بر بلا می‌پردازیم.

ما به عالم ماده اصالت داده و معنا را برای خود نماز و روزه تعریف کرده‌ایم. در حالی که اگر در پایین‌ترین رتبه انسانی یعنی رتبۀ‌ حیوانی، بمانیم و از عالم عقل خبر نداشته باشیم، به معنا راه نداریم. حتی اگر نماز بخوانیم و روزه بگیریم.

عالم عقل بالاترین رتبۀ وجود است. برای رسیدن به آن باید معرفت کسب کنیم و بدانیم حیات اصلی ما به عقل است. این نوع معرفت، دردمندی می‌آورد و شوق حرکت برای رسیدن به این عالم را ایجاد می‌کند. رسیدن به عقل، «صبر» می‌خواهد. خداوند هم صابران را بشارت می‌دهد.[1] البته صبر به معنای نشستن و انفعال نیست. بلکه به این معناست که جایگاه خود را در هستی پیدا کنیم و در هر پیشامد خوب یا بد از خود بپرسیم: «اینجا حق از من چه می‌خواهد؟» و فقط وظیفۀ الهی خود را انجام دهیم.