دانستیم اصل عالم ذرّ هرگز فراموش‌شدنی نیست؛ اما می‌تواند مورد غفلت قرار گیرد و آن غفلت، توجه به بدن مادی و مستقل دیدن خود است. این غفلت و خودبینی نیز مایۀ هلاکت انسان است؛ حتی اگر ظواهر دین را هم رعایت کند، یعنی در مظهریت حق، خود را ببیند! زیرا آنچه هست، حقّ است و بس؛ و تمام هستی، تنها به اعتبار او وجود دارند.

از مثنوی «هجرت» را خروج از قوای ابزاری به ارض واسعۀ نفس معرفی کردیم و گفتیم که می‌توان تمام ناتوانی‌ها و محدودیت‌ها را با هجرت به وسعت نفس خود برداریم. بیشتر ما حامل هستیم نه محمول. اسیر دست و پا و قوای خود هستیم. اما شخصی که محمول باشد آنقدر قوی است که نفس خود را بر قوایش حاکم می‌کند. مثل زمانی که در خواب هستیم؛ اسارت ابزاری نداریم و بی هیچ محدودیت هر چه بخواهیم انجام می‌دهیم. اولیای الهی در بیداری حال خواب ما را دارند. یعنی همیشه بر قوایشان مسلط هستند. مولوی علت این تسلط را حاکم کردن خدا بر تمام شئونات زندگی اولیا می‌داند

عالم ذرّ اینقدر به عالم ناسوت نزدیک است که باب عذر را حتی در شناخت دنیا هم، بر ما بسته است؛ یعنی در عالم ذرّ در عین حال که نفس، اتصال خود را به رتبۀ نورانی‌اش مشاهده کرد، خود را در مرتبۀ دو جسم و یک قالب هم دید؛ یعنی بدن و روح بخاری و شکل بدن در عالم ناسوت که همین تن ماست. و همان جا باب عذر بر او بسته شد که اگر دنبال ارضای قالب ناسوتی باشد چه عاقبتی خواهد داشت.