رحمت خدا بر...

رحمت خدا بر...

   در ادامهٔ بحث «انس با قرآن» (جلسۀ نود، 4 صفر 1435) به تبیین موضوع «رحمت خدا» می‌پردازیم.

به تفصیل، از رحمت خدا گفتیم؛ رحمت واسعه که به وسعت تمام هستی است، رحمت رحمانی که خاص انسان‌ها و برای عموم آن‌هاست، و رحمت رحیمی که ظهور رحمت رحمانی در مسیر صعود است. حال می‌خواهیم ببینیم چگونه می‌توان در معرض رحمت خاص خدا در مسیر صعود قرار گرفت.

امام باقر(علیه‌السلام) می‌فرمایند:

"وَ تَعَرَّضْ لِلرَّحْمَةِ وَ عَفْوِ اللهِ، بِحُسْنِ الْمُرَاجَعَةِ؛ وَ اسْتَعِنْ عَلَی حُسْنِ الْمُرَاجَعَةِ، بِخَالِصِ الدُّعَاءِ وَ الْمُنَاجَاةِ فِی الظُّلَمِ."[1]

با بازگشت نیکو، در مقابل رحمت و عفو خداوند قرار گیرید و با دعای خالص و مناجات در تاریکی‌ها[ی شب]، بر بازگشت نیکو، استعانت جویید.

راه قرار گرفتن در معرض رحمت خدا، حسن مراجعه است و حسن مراجعه، پیدا کردن استعداد و طلب حقیقی قلب است. دعا و مناجات خالص هم، یعنی دعا مطابق همان استعدادی که حقیقتاً هستیم و می‌خواهیم؛ آن هم در تاریکی شب که بستر مناسبی برای خلوت و رسیدن به وحدت است.

وقتی فهمیدیم حقیقتاً چه می‌خواهیم و چه چیزی را قلباً دوست داریم، خواه ناخواه دنبال فراهم کردن شرایطش می‌رویم و سختی‌ها و فشارهای رسیدن به آن مطلوب را با جان و دل می‌پذیریم؛ و این گونه باید دعای خود را خالص کنیم. مثل کسی که دوست دارد خیاطی کند و لذا دنبال کلاس و استاد و سایر شرایط می‌رود، تا هر طور شده، به خواسته‌اش برسد.

حضرت علی(علیه‌السلام) می‌فرمایند:

"بِذِكْرِ اللهِ، تُسْتَنْزَلُ الرَّحْمَةُ."[2]

به ذکر خدا، نزول رحمت، طلب می‌شود.

"بِبَذْلِ الرَّحْمَةِ، تُسْتَنْزَلُ الرَّحْمَةُ."[3]

به بذل رحمت، نزول رحمت، طلب می‌شود.

این، یک کد است که هر چه را داری، اگر بذل کنی، برای خودت بیشتر و بابرکت‌تر می‌شود؛ چه علم، چه مال و چه رحمت.

"أبْلَغُ مَا تُسْتَدَرُّ بِهِ الرَّحْمَةُ، أنْ تُضْمَرَ لِجَمِیعِ النَّاسِ الرَّحْمَةُ."[4]

آنچه بیش از هر چیز، رحمت با آن نازل می‌شود، این است كه [انسان] در درون خود، به تمام مردم، رحمت داشته باشد.

البته جلوه‌ی رحمت، برای هر یک از مردم، فرق دارد؛ از جمله گنه‌کار، مؤمن، ضعیف، قوی و...؛ و به همه باید رحم کرد، اما به هر کس متناسب خودش.

"رَحِمَ اللهُ امْرَاً عَرَفَ قَدْرَهُ وَ لَمْ یَتَعَدَّ طَوْرَهُ."[5]

رحمت خدا بر بنده‌ای است که قدر خود را بشناسد و از حدّ خویش تجاوز نکند.

آن‌که قدر خود را بشناسد، بر اساس شأن و منزلت وجودش حرکت می‌کند. ولی ما هزار شأن و شئون برای خود ساخته‌ایم و در شأن اصلی وجودمان، گُمیم؛ لذا این شأن‌ها هم، به دردمان نمی‌خورند!

"رَحِمَ اللهُ عَبْداً رَاقَبَ ذَنْبَهُ وَ خَافَ رَبَّهُ."[6]

رحمت خدا بر بنده‌ای است که مراقب ذنبش است و از پروردگارش می‌ترسد.

ذنب در واقع، دنباله است و گناه، ذنب است که تداوم مسیر انسان را به جهنم می‌کشاند. لذا این بنده، کسی است که مراقب است چه دنباله‌ای برای خود می‌سازد و چه تعلقات و چه گناهانی را با خود به قبر و ابدیت می‌برد. و البته هر عاقلی، مراقب است که برای سفر ابدیت، با خودش چه می‌برد! مثل اینکه ما حتی یک سفر کوتاه زیارتی هم بخواهیم برویم، بارمان را بررسی می‌کنیم که هر چه نیاز داریم، برده باشیم و هر چه ضروری نیست و فقط بارمان را سنگین می‌کند، زمین بگذاریم و با خود نبریم. پس چطور به فکر توشه‌ی ابدیت و سبک کردن بارهای اضافی نیستیم؟!

این‌ها راه‌های برخورداری از رحمت خاص خدا بود و علاوه بر این‌ها، صبر، تقوا، کوتاه کردن آرزو، چیره شدن بر هوای نفس، ترک گناه، تفکر، شب‌زنده‌داری، اغتنام فرصت، توشه‌برداری از دنیا با عمل، و انس با مرگ نیز از عواملی هستند که انسان را مستحق رحمت خاص خدا در سیر صعود یعنی ظهور رحمت رحمانی می‌کنند.

اما نکته‌ی دیگر در این باره، آن است که باید بدانیم هر کس رحم نکند، رحم نمی‌شود؛ که رسول‌خدا(صلّی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند: "مَنْ لایَرْحَمْ، لایُرْحَمْ"[7]!

حضرت علی(علیه‌السلام) نیز می‌فرمایند:

"ارْحَمْ مَنْ دُونَكَ، یَرْحَمْكَ مَنْ فَوْقَكَ؛ وَ قِسْ سَهْوَهُ بِسَهْوِكَ، وَ مَعْصِیَتَهُ لَكَ بِمَعْصِیَتِكَ لِرَبِّكَ، وَ فَقْرَهُ إلَی رَحْمَتِكَ بِفَقْرِكَ إلَی رَحْمَةِ رَبِّکَ."[8]

بر كسی كه پایین‌تر از توست، رحم كن؛ تا آن‌که بالاتر از توست، بر تو رحم كند. و خطای او را با خطای خودت، نافرمانی او از تو را با نافرمانی خودت از پروردگارت، و نیاز او به رحمت تو را با نیاز خودت به رحمت پروردگار، بسنج!

پس اگر چه به زعم خود، ترک گناه کرده‌ایم، باید بر کسانی که اهل گناه و معصیت‌اند، رحم کنیم؛ نه اینکه هر چه گناه را کنار می‌گذاریم، نسبت به دیگران، حسّاس و بدبین شویم و اصلاً یادمان برود که خودمان چه بودیم! اگر خوب فکر کنیم، می‌بینیم خطای ما نسبت به خدای بزرگ، خیلی بزرگ بوده و نیاز ما به رحمت او، بسیار بیشتر از نیاز دیگران به ماست! آن وقت به جای توهین و تحقیر و تخریب شخصیت، به آنان رحم می‌کنیم و از آنچه خدا به ما داده، نیازشان را برطرف می‌نماییم.

این، شکر نعمت الهی است و از آنجا که شکر، سبب مزید نعمت است، خدا نیز بر بنده‌ای که این گونه بر دیگران رحمت می‌کند، رحمت می‌نماید و به او کمک می‌کند که گناهانش کمتر شود، إن‌شاءالله.